The Three Kingdoms

ไม่ได้เขียนเรื่องหนังสือเสียนาน ความจริงก็เป็นเรื่องที่ว่าจะเขียนต่อจากเรื่อง คนจีนพบทวีปอเมริกา เมื่อปลายปีกลายน่ะ แต่พอดีมี เรื่องอื้อฉาวของ MICT มาขัดจังหวะเสียก่อน แล้วก็เลยสาละวนกับกิจกรรมโอเพนซอร์สที่ต่อเนื่องจากเหตุการณ์มาตลอด ตามด้วยฤดูรับจ้าง จนกระทั่งมาเริงร่ากับงานพัฒนาได้เมื่อเร็ว ๆ นี้ ก็กลับมาขีดเขียนเรื่องนี้ส่งท้ายวันหยุดเสียหน่อยน่ะ

"อ่านสามก๊กสามจบ คบไม่ได้" เป็นวลีฮิตติดปากคนไทยมาตลอด เกี่ยวกับหนึ่งในสี่วรรณกรรมชิ้นเอกของจีนเล่มนี้ แต่นักตำราบริหารมักจะแนะนำให้อ่าน ถึงกับบอกว่า "ไม่ได้อ่านสามก๊ก อย่าพึงคิดการใหญ่"

ใครถามผม ผมก็ตอบเล่น ๆ ว่าผมอ่านแค่จบเดียวครับ คบได้อยู่ ฉบับเจ้าพระยาพระคลัง ฉบับวณิพก ฉบับสังข์ พัทธโนทัย อย่างละจบเดียวจริง ๆ นี่ถ้าไม่กลัวจะเสียเวลาอาจจะหาฉบับวรรณไว พัทธโนทัย มาอ่านเพิ่มอีก แต่ยังหรอก ผมยังไม่กระหายขนาดนั้น

ที่อยากจะเขียนก็คือ ผมเห็นแย้งว่า "อ่านสามก๊กจบเดียว คบไม่ได้" มากกว่า

ทำไมน่ะหรือ? ผมเห็นว่าคนที่อ่านสามก๊กจำนวนมาก จะเห็นมังกรหลับขงเบ้งเป็นฮีโร่ ถ้าอ่านแค่รอบเดียวโดยซึมซับแต่อรรถรสของนิยายอย่างเดียว ก็เสี่ยงที่จะเลียนแบบพฤติกรรมของขงเบ้งในชีวิตประจำวัน เป็นอย่างนี้มากเข้า เราก็จะพบแต่คนสับปลับปลิ้นปล้อนในสังคม โดยคิดไปว่านั่นคือความฉลาดรู้เท่าทันคน แล้วสังคมก็จะเต็มไปด้วยการเอารัดเอาเปรียบ

ใครจะเห็นขงเบ้งเป็นฮีโร่ก็ตามแต่ ผมรู้สึกตั้งแต่อ่านรอบแรกเลย ว่าถ้าเจอคนอย่างนี้ในชีวิตจริง จะหลีกลี้ให้ไกลสามร้อยโยชน์ คนที่คิดแต่จะเอาเปรียบคนอื่น เอาชนะคนอื่นด้วยความฉ้อฉล โดยไม่คำนึงถึงคุณธรรมแบบนี้ ถึงจะอ้างตามแบบนักการเมืองว่าเพื่อฟื้นฟูราชวงศ์ฮั่น ค้ำบัลลังก์ฮ่องเต้อย่างไรก็ฟังไม่ขึ้น ยังมีวีรบุรุษของจีนอีกมากมาย ที่ค้ำจุนราชบัลลังก์ได้ด้วยคุณธรรม

ผมมีอคติกับขงเบ้งอยู่เป็นทุนอย่างนี้อยู่แล้ว พอมาเจอหนังสือวิจารณ์ในแนวของ "เล่าชวนหัว" เลยรู้สึกถูกคอ เขา "เปิดหน้ากากขงเบ้ง" ได้ละเอียดลออดีแท้ ผมอ่านงานของเขานานมาแล้วแหละ แต่แล้วก็ห่างเหินจากสามก๊กไปนาน จนได้กลับมาจับเล่ม "เทิดศักดิ์ศรีจูล่ง" ที่เขาเขียน ว่าเขาไม่ได้มองทุกคนในสามก๊กว่าเลวร้ายไปเสียทั้งหมด คนที่ควรเอาเป็นเยี่ยงอย่างอย่างจูล่งก็ยังมี

นอกจากนี้ ยังมีเรื่องที่พึงระลึกไว้ตลอดเวลาด้วย ว่าสามก๊กฉบับของล่อกวนตงที่เราอ่านกันนั้น เป็น 三國演義 [แต้จิ๋ว: ซัมกกอิ่งหงี; จีนกลาง: ซันกว๋อเหยียนอี้] ที่ต่อเติมเสริมแต่งเอาไว้เล่นงิ้วเท่านั้น จึงมีการสร้างภาพขาวกับดำชัดเจน พร้อมตอกไข่ ใส่ดราม่าให้ชวนติดตาม กลยุทธ์บางอย่างก็ไม่มีอยู่จริง เป็นเพียงจินตนาการของกวีที่อาจไม่ได้รู้พิชัยสงครามลึกซึ้ง เป็นแต่เขียนเอามัน การจะเอานิยายมาประยุกต์ใช้ จึงต้องใช้วิจารณญาณพอสมควร

หากจะหาบันทึกฉบับพงศาวดารสามก๊ก หรือ 三國志 [แต้จิ๋ว: ซัมกกจี่; จีนกลาง: ซันกว๋อจื้อ] มาอ่าน คงหาอ่านได้ยาก อย่างดีก็อยู่ในคำอธิบายเปรียบเทียบในหนังสือต่าง ๆ ระหว่างเรื่องแต่งกับเรื่องจริง เช่น การสาบานในสวนท้อที่ไม่มีจริง นางเตียวเสี้ยนที่ไม่เคยมีตัวตน ข้อเท็จจริงระหว่างขงเบ้งกับสุมาอี้หลายเรื่อง ฯลฯ แต่เร็ว ๆ นี้ ไปเจอหนังสือของ "เล่าชวนหัว" คนเดิม ที่เอาพงศาวดารมาเรียบเรียงให้อ่านแบบย่อ พร้อมทั้งให้ข้อคิดถึงมุมมองที่ควรมองต่อเรื่องสามก๊ก ซึ่งผมเห็นด้วยอย่างมาก

หากใครอ่านสามก๊กแบบผิวเผิน แล้วเอามาประยุกต์ใช้ทันทีแบบอินกับนิยายเกินไป ระวังไม่มีคนคบนะครับ พยายามอ่านแบบพินิจพิเคราะห์ เทียบวัดกับบรรทัดฐานของคุณธรรมด้วย เพราะ "อ่านสามก๊กจบเดียว คบไม่ได้" ครับ :-)

blog เก่า (เก็บ) ที่เกี่ยวข้อง: อ่านรามเกียรติ์กัน ตอนสมัยอ่านตำราบริหารฉบับวรรณคดีไทย แถมพกด้วย ไซอิ๋ว: รามายณะตำรับจีน?