Lao Pango

กิจธุระของครอบครัวยังไม่จบ.. ยิ่งเป็นวันหยุด ครอบครัวก็ยิ่งต้องการเวลาจากเรามากขึ้น สุดสัปดาห์ที่ผ่านมาเลยทำได้แค่รีลีส thailatex 0.3.3 เท่านั้น (เขียนไฟล์วันอาทิตย์ commit วันจันทร์)

วันจันทร์ รีบฉกฉวยช่วงเวลาทำงานมานั่ง hack pango ภาษาลาว ตามที่เพื่อนชาวลาวติดต่อเข้ามา ก็ดีเหมือนกัน จะได้ถือโอกาส generalize มอดูลไทยตามที่เคยคิดไว้ตั้งแต่ตอนที่คุยกันใน gtk-i18n mailing list เมื่อหลายปีก่อนนู้น ว่าจะออกแบบเผื่อภาษาลาวด้วย แต่ยังไม่ได้ทำเสียที

ภาษาลาวนั้น ไม่ได้มีมาตรฐานของชาติเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ในวินโดวส์เอง ก็ใช้ implementation หลากหลาย ตามแต่โปรแกรมเมอร์จะคิด ทำให้มีปัญหาในการแลกเปลี่ยนข้อมูลพอสมควร เท่าที่ไปเห็นมา ส่วนมากจะใช้การแก้ฟอนต์ตรงตำแหน่งอักขระภาษาอังกฤษ ให้แสดงตัวอักษรลาวที่ตรงกันในแป้นพิมพ์ เวลาเปลี่ยนภาษา ก็เปลี่ยนฟอนต์เอา ดังนั้น ข้อมูลที่เก็บจริงจึงเป็นข้อมูลภาษาอังกฤษ และต้องใช้ Word สร้างเอกสารเท่านั้น ไม่มี plain text

สถานการณ์อย่างนี้ ทำให้ FOSS กลายเป็นตัวเลือกที่มีประโยชน์มากๆ สำหรับประเทศลาว เพราะโปรแกรมเมอร์ลาวจะมีอิสระเต็มที่ ที่จะสร้างระบบภาษาลาวเอง โดยไม่ต้องรอให้ตลาดไอทีโตพอจะดึงดูดความสนใจของไมโครซอฟท์ โครงการ Laonux จึงดูเป็นกำลังสำคัญในการประกาศอิสรภาพทางเทคโนโลยีของลาว โดยจะใช้รหัส Unicode เก็บ plain text ภาษาลาวได้อย่างถูกหลักการเสียที

ในขั้นแรกที่ผ่านมา Laonux ได้ซ่อมแซม bug เล็กน้อยใน Qt ที่ทำให้การแสดงผลภาษาลาวเพี้ยน และแปลข้อความต่างๆ ใน KDE เป็นภาษาลาว จนสามารถใช้ KDE เป็นเดสก์ทอปหลัก สำหรับเชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ตไร้สายในหมู่บ้าน ล่าสุด ตามที่ได้คุยกับหัวหน้าโครงการ Laonux ได้เริ่มมองมาที่ GNOME บ้างแล้ว

เนื่องจากภาษาลาวใช้ Unicode + OpenType เป็นเทคโนโลยีหลัก การทำ pango module ง่ายๆ ที่เรียกใช้ OpenType ก็ดูจะทำงานได้ (ใช้ฟอนต์ Saysettha OT):

แต่เพื่อใช้ประโยชน์จากความคล้ายคลึงของภาษา ก็เลยคิดว่าจะเริ่มจาก generalize มอดูลไทย แล้วเพิ่มภาษาลาว โดยภาษาลาวอาจได้ใช้การวิเคราะห์ cluster จากกลไก วทท ของไทยด้วย แต่ทั้งนี้ ต้องปรึกษากับเจ้าของภาษาอีกทีในรายละเอียด