Fonts-TLWG 0.6.1

Fonts-TLWG 0.6.1 ออกไปแล้วเมื่อวานนี้ สรุปความเปลี่ยนแปลงในรุ่นนี้คือ:

• ฟอนต์ใหม่: ลักษมัณ (Laksaman) ซึ่งดัดแปลงจากฟอนต์ TH Sarabun New ของคุณศุภกิจ เฉลิมลาภ และ SIPA
• แตกแฟ้ม fontconfig จากแฟ้มเดี่ยวๆ เป็นแฟ้มย่อย เพื่อให้สามารถเลือกติดตั้งฟอนต์เพียงบางส่วนได้ ซึ่งเป็นสิ่งที่ดัดแปลงไว้ในแพกเกจของ Debian ก็เพียงแต่ merge เข้ามาที่ต้นน้ำเท่านั้น
• Option ใหม่สำหรับ LaTeX เพื่อให้สามารถกำหนดฟอนต์ปริยายของเอกสารได้โดยสะดวก

มีผลข้างเคียงอีกเรื่องหนึ่งที่ไม่ได้กล่าวไว้ใน blog ก่อน ๆ คือเรื่องการตัดการวาด ฤา เป็น ฤๅ ของฟอนต์สารบรรณออกในฟอนต์ลักษมัณ ซึ่งการวาดดังกล่าวผมถือว่าผิดหลักการ เพราะสตริงทั้งสองถือว่าเป็นสตริงที่ต่างกันทั้งในรหัส มอก.620-2533 และในยูนิโค้ด ผู้ใช้ควรสามารถแยกความแตกต่างได้ว่าเป็นสตริงที่ต่างกัน

พฤติกรรมนี้อาจมาจากการพยายามแก้การพิมพ์ผิดอย่างกลาดเกลื่อนของผู้ใช้ทั่วไป ที่มักจะพิมพ์ ฤๅ และ ฦๅ โดยใช้สระอาแทนลากข้างยาว แต่การแก้ที่ฟอนต์ถือว่าไม่ถูกต้อง เพราะเป็นการอำพรางความแตกต่างของข้อมูลจริง หากจะแก้ปัญหาให้ถูก ควรแก้ที่ input method ซึ่งประเด็นที่คล้ายกันนี้ผมเคยเขียนถึงไปแล้วใน กรณีฟอนต์ Sarabun IT9 การแก้ปัญหาที่ฟอนต์จะยิ่งเป็นการส่งเสริมการป้อนข้อมูลที่ผิดให้กว้างขวางยิ่งขึ้น ดังนั้นผมจึงตัดกฎข้อนี้ออกในฟอนต์ลักษมัณ และถ้าเป็นไปได้ก็อยากให้แก้ในฟอนต์มาตรฐานราชการไทยทั้ง 13 ฟอนต์ด้วย

ได้อัปโหลด Debian package เข้า sid ไปแล้ว แต่ยังรออยู่ในคิว NEW เนื่องจากมีแพกเกจใหม่ของฟอนต์ลักษมัณเพิ่มเข้ามา พร้อมกันนี้ก็ได้อัปโหลดแพกเกจ LaTeX ไปที่ CTAN แล้วด้วย ผู้ใช้ TeXLive ก็รอพบได้จากแพกเกจ texlive-lang-other รุ่นถัดไปครับ

LaTeX Options for fonts-tlwg

การเพิ่มฟอนต์ลักษมัณในแพกเกจ Fonts-TLWG พร้อมกับรองรับใน LaTeX ด้วยนั้น ทำให้เกิดคำถามกับผมว่า ในเมื่อมีฟอนต์สองค่ายมาอยู่ด้วยกัน คือ ฟอนต์แห่งชาติของเนคเทค และ ฟอนต์มาตรฐานราชการไทย จากกรมทรัพย์สินทางปัญญาร่วมกับ SIPA (เว็บต้นทาง สาบสูญไปแล้วตามระเบียบของราชการไทย) ย่อมจะเกิดทางเลือกการใช้ฟอนต์ที่เด่นชัดระหว่างสองค่ายนี้ ซึ่งผู้ใช้อาจเลือกฟอนต์ได้โดยใช้คำสั่งใน preamble เช่น เมื่อต้องการใช้ฟอนต์ลักษมัณในเอกสาร:

\renewcommand{\sffamily}{laksaman}
\AtBeginDocument{\sffamily}

แต่ด้วยแนวโน้มของความต้องการที่น่าจะสูงพอ ผมจึงตัดสินใจเพิ่ม option ให้กับแพกเกจ fonts-tlwg เสียเลย โดยผู้ใช้สามารถใส่ option ขณะ \usepackage ได้เลย โดยแบ่งหมวดหมู่ของ option ดังนี้:

• การใช้ฟอนต์ sans-serif แทนค่าปกติที่เป็นฟอนต์ roman:
  • sans : ใช้ฟอนต์ sans-serif เป็นฟอนต์ปกติของเอกสาร
• การกำหนดฟอนต์ roman, sans-serif, และ teletype ของเอกสาร:
  • rmkinnari : ให้ฟอนต์ kinnari เป็นฟอนต์ roman ปริยาย
  • rmnorasi : ให้ฟอนต์ norasi เป็นฟอนต์ roman ปริยาย
  • sfgaruda : ให้ฟอนต์ garuda เป็นฟอนต์ sans-serif ปริยาย
  • sflaksaman : ให้ฟอนต์ laksaman เป็นฟอนต์ sans-serif ปริยาย
  • sfumpush : ให้ฟอนต์ umpush เป็นฟอนต์ sans-serif ปริยาย
  • sfloma : ให้ฟอนต์ loma เป็นฟอนต์ sans-serif ปริยาย
  • sfwaree : ให้ฟอนต์ waree เป็นฟอนต์ sans-serif ปริยาย
  • ttttype : ให้ฟอนต์ ttype เป็นฟอนต์ teletype ปริยาย
  • ttttypist : ให้ฟอนต์ ttypist เป็นฟอนต์ teletype ปริยาย
  ตัวเลือกกลุ่มนี้ไม่ได้เปลี่ยนฟอนต์ปริยายของเอกสารโดยตรง แต่เปลี่ยนฟอนต์ทั้งสามตระกูลสำหรับใช้คละกันในเอกสาร
• การกำหนดฟอนต์ปริยายของเอกสาร:
  • kinnari : ให้ฟอนต์ kinnari เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • garuda : ให้ฟอนต์ garuda เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • norasi : ให้ฟอนต์ norasi เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • laksaman : ให้ฟอนต์ laksaman เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • loma : ให้ฟอนต์ loma เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • purisa : ให้ฟอนต์ purisa เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • sawasdee : ให้ฟอนต์ sawasdee เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • ttype : ให้ฟอนต์ ttype เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • ttypist : ให้ฟอนต์ ttypist เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • umpush : ให้ฟอนต์ umpush เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  • waree : ให้ฟอนต์ waree เป็นฟอนต์ปริยายของเอกสาร
  ตัวเลือกกลุ่มนี้กำหนดฟอนต์ปริยายของทั้งเอกสาร โดยไม่ได้เปลี่ยนฟอนต์ทั้งสามตระกูล (อาจจะเหมาะกับเอกสารที่ใช้ฟอนต์เดียวทั้งเอกสาร เช่นหนังสือราชการไทยที่บังคับใช้ฟอนต์สารบรรณ)

ตัวอย่าง use case:

• ต้องการใช้ฟอนต์ลักษมัณ (ดัดแปลงจากสารบรรณ) ทั้งเอกสาร (เช่น ในหนังสือราชการ):

  \usepackage[laksaman]{fonts-tlwg}
  

• ต้องการใช้ฟอนต์ลักษมัณเป็น sans-serif (เช่น ในคำสั่ง \textsf{}) แทนฟอนต์ครุฑ (ฟอนต์ปริยายยังคงเป็น norasi):

  \usepackage[sflaksaman]{fonts-tlwg}
  

• ต้องการใช้ฟอนต์ลักษมัณเป็นฟอนต์ปริยาย โดยต้องการผสมกับฟอนต์ roman, teletype ปกติ:

  \usepackage[sans,sflaksaman]{fonts-tlwg}
  

• ต้องการใช้ฟอนต์ลักษมัณผสมกับฟอนต์กินรี โดยลักษมัณเป็นฟอนต์ปริยาย:

  \usepackage[sans,sflaksaman,rmkinnari]{fonts-tlwg}
  

• ต้องการใช้ฟอนต์กินรีอย่างเดียวทั้งเอกสาร:

  \usepackage[kinnari]{fonts-tlwg}
  

• ต้องการใช้ฟอนต์ครุฑผสมกับฟอนต์กินรี โดยฟอนต์ครุฑเป็นฟอนต์ปริยาย:

  \usepackage[sans,sfgaruda,rmkinnari]{fonts-tlwg}
  

เป็นฟีเจอร์ใหม่สำหรับ fonts-tlwg รุ่นหน้าที่จะรอออกรุ่นต่อไปครับ

Laksaman Font

จาก แผนการ ที่วางไว้สำหรับการดัดแปลงฟอนต์สารบรรณเพื่อผลักดันเข้า Debian ว่าจะตกลงใช้ Fonts-TLWG เป็นฐาน ก็ได้ใช้เวลาว่างทำเก็บเล็กผสมน้อยวันละนิด ขณะนี้ก็เริ่มเป็นรูปเป็นร่างแล้ว

สรุปสิ่งที่ปรับจาก TH Sarabun New

• เปลี่ยนชื่อฟอนต์เป็น Laksaman (ลักษมัณ) โดยอิงตามชื่อที่ใช้ในฟอนต์ชุด Siampradesh แต่ตัด prefix SP ออก
• ขยายตัวอักษรเป็น 150.42% เพื่อให้ match กับฟอนต์ตะวันตก และเข้ากันกับฟอนต์อื่นในชุด Fonts-TLWG
• แปลง spline จาก quadratic เป็น cubic พร้อมทำความสะอาด spline
• เพิ่ม Postscript hints
• โละ GSUB rules ที่เกี่ยวกับภาษาไทยทิ้งทั้งหมด แล้วเพิ่ม GPOS, GSUB ตามแบบของ Fonts-TLWG
• เพิ่ม glyph บางส่วนเพื่อรองรับภาษาชาติพันธุ์
  
• เพิ่มการรองรับ LaTeX (pdfTeX) โดยเพิ่มเข้าในแพกเกจ fonts-tlwg
  
• เพิ่มการสังเคราะห์ฟอนต์ TH Sarabun{PSK, New} บนเดสก์ท็อปผ่าน fontconfig

หลังจากตรวจความเรียบร้อยต่าง ๆ แล้ว คงสามารถออกรุ่นใหม่ได้เร็ว ๆ นี้ครับ