ThaiLaTeX Hyphenation

จากที่ได้ blog ครั้งล่าสุด เกี่ยวกับ ThaiLaTeX ผมก็ได้ออกรุ่นซอฟต์แวร์ทั้งหมดที่เกี่ยวข้องไปแล้วตั้งแต่กลางเดือนกุมภา คือ Fonts-TLWG 0.5.0 และ Fonts-SIPA-Arundina 0.2.0 ซึ่งได้เปลี่ยนชื่อโครงการด้วย แล้วก็ตามด้วย ThaiLaTeX 0.4.7 ในคราวเดียวกัน เผอิญว่าติดธุระส่วนตัวมากจนไม่สามารถหาเวลานั่งเขียน blog ได้

เกี่ยวกับการเปลี่ยนชื่อโครงการฟอนต์ทั้งสองนี้ ก็ด้วยเหตุว่ามีการเปลี่ยนชื่อที่ปลายน้ำหลายจุดไปในทางเดียวกัน ไม่ว่าจะเป็นที่ Debian หรือ CTAN โดยสำหรับ Debian นั้น กลุ่มผู้ดูแลแพกเกจฟอนต์ของ Debian ได้กำหนดวิธีการตั้งชื่อแพกเกจฟอนต์ใหม่ ซึ่งก็ได้รับแรงบันดาลใจมาจาก Fedora อีกต่อหนึ่ง ส่วนที่ CTAN นั้น เขาต้องการชื่อแพกเกจที่สอดคล้องกันกับชื่อ style file ที่ติดตั้ง และไดเรกทอรีที่ติดตั้ง ควรมีเอกภาพเป็นชื่อเดียว ซึ่งก็ได้เลือกชื่อ fonts-tlwg สำหรับโครงการ ThaiFonts-Scalable อีกอย่าง ตอนนี้ linux.thai.net ก็ได้โฮสต์โครงการฟอนต์หลายโครงการ การตั้งชื่อที่กว้างเกินไปอย่าง ThaiFonts-Scalable ย่อมไม่เหมาะสมอีกต่อไป จึงได้เปลี่ยนชื่อเป็น Fonts-TLWG และฟอนต์ชุด Arundina ก็เปลี่ยนเป็น Fonts-SIPA-Arundina ในทำนองเดียวกัน

หลังจากที่เสร็จงานชุดนั้นไป ผมก็ได้นำประเด็นเรื่อง hyphenation ที่ได้ คิดไว้ ขึ้นมาพิจารณา โดยหารือร่วมกับนักพัฒนาในการประชุมระดมสมองโอเพนซอร์สภาษาไทยที่พัทยา เมื่อกลับมาแล้วก็ตกลงใจว่าจะเริ่มเดินหน้าต่อเลย

แนวทางที่คุยกันไว้นั้น เป็นไปได้หลายวิธี:

• ทำ hyphenation pattern สำหรับ TeX โดยใช้ patgen
• ปรับ swath ให้แทรก soft hyphen (\- สำหรับ TeX) ด้วย

สำหรับทางเลือกแรกที่ทำ pattern สำหรับ TeX นั้น หากทำสำเร็จจะสามารถใช้กับโครงการอื่น เช่น FOP ของ Apache รวมถึง LibreOffice ด้วย

ผมเริ่มจากทางแรกก่อน โดยอาศัย word list ของ libthai มาแทรกยัติภังค์ที่จุดที่เป็นไปได้ แล้วป้อนเข้า patgen สร้างเป็น hyphenation pattern ออกมา แล้วติดตั้งลงใน TeX ปรากฏว่าผลที่ได้เป็นที่น่าพอใจพอสมควร ดังตัวอย่างเปรียบเทียบการจัดย่อหน้าโดยใช้และไม่ใช้ยัติภังค์:

จะเห็นว่าช่องไฟที่โบ๋ ๆ ลดน้อยลง และทำให้ย่อหน้ากระชับเข้ามาอีก เมื่อสังเกตจุดตัดบรรทัดก็จะพบว่า TeX คำนวณจุดแบ่งบรรทัดโดยมองภาพรวมทั้งย่อหน้า ไม่ใช่คำนวณทีละบรรทัด

นี่เป็นผลในขั้นแรก ซึ่งได้ commit เข้าใน trunk ของ SVN ของ thailatex แล้ว โดยที่ผมยืมค่าพารามิเตอร์สำหรับ patgen มาจาก วิทยานิพนธ์ชิ้นหนึ่ง โดยยังไม่ได้ปรับละเอียดเองตามข้อมูลที่มี ซึ่งตรงนี้คงหาเวลาทำในโอกาสต่อไป