A Butterfly in ThaiLaTeX

๏ มาจะกล่าวบทไป
บั๊กหนึ่งใน ThaiLaTeX เล็กนักหนา
เพียงวูบวับขยับปีกกรีดกรายมา
เกิดลมพาถาโถมโพยมบน ฯ

จากที่ได้เขียนถึง ปัญหาอัญประกาศ ใน ThaiLaTeX ไปเมื่อปลายธันวา นับจากวันนั้นถึงวันนี้ เวลาว่างของผมก็หมดไปกับการแก้ ThaiLaTeX และสิ่งที่เกี่ยวข้อง โดยบั๊กนี้ได้กลายเป็นผีเสื้อกระพือปีกที่ทำให้เกิดผลพวงเป็นพายุใหญ่ได้ทีเดียว

เริ่มจาก:

• พบว่าลำดับ `` และ '' ในเอกสาร ThaiLaTeX ไม่ได้มีการแปลงเป็นอัญประกาศคู่ แต่ยังคงรูปเป็นอัญประกาศเดี่ยวสองตัวเหมือนเดิม ซึ่งพบว่าปัญหาอยู่ที่ฟอนต์
• ระหว่างตรวจสอบปัญหาในกฎ ligkern ของ virtual font ก็พบว่ามีลำดับอื่นที่ยังไม่มีการแปลงเช่นกัน เช่น ?` (¿), !` (¡), \dag (†), \ddag (‡) ฯลฯ ดังที่กล่าวไปแล้วใน blog ก่อน
• ขณะทดสอบผลการแก้กฎ ligkern ก็พบว่า swath ไปแทรกรหัสแบ่งคำตรงกลางระหว่างลำดับ `` กลายเป็น `{\wbr}` ในบางกรณี
• ก่อนจะลงมือแก้ swath ก็ชักทนปวดหัวกับซอร์สที่อ่าน (โคตร) ยากของ swath ไม่ไหว จึงจัดระเบียบซอร์สเสียใหม่ ตั้งแต่ใช้เครื่องมือจัดสไตล์ของซอร์สอัตโนมัติแล้วมาปรับแต่งด้วยมือทีหลัง ปรับเปลี่ยนโครงสร้าง ตัดตัวแปรหรือ member ที่ไม่จำเป็น ซึ่งกลายเป็น commit ชุดใหญ่ คือประมาณ 40 commit ใน 4 วัน ส่งท้ายปีเก่า หลังจากนั้นจึงได้แกะและแก้บั๊กที่ต้องการ และปรับโค้ดต่ออีกนิดหน่อย
• กลับมาที่ ThaiLaTeX เอง เพื่อจะทดสอบฟอนต์ต่าง ๆ จึงมีการปรับเปลี่ยนเอกสารทดสอบ (teststd.tex) ให้รวมลำดับอักษรพิเศษด้วย แต่เพื่อความสะดวกในการปรับแก้ จึงจัดโครงสร้างเอกสารใหม่เสียก่อนโดยใช้แมโคร แล้วจึงแก้เพิ่ม
• กลับมาแก้ฟอนต์ที่เหลือต่อ โดยหลังจากที่ทดสอบกับฟอนต์ Norasi ที่มี glyph ค่อนข้างครบแล้ว ก็จำเป็นต้องไล่เพิ่ม glyph พิเศษทั้งหมดที่ lthenc.def ตัวใหม่รองรับในฟอนต์ที่เหลืออีก 11 family ในชุด tlwg ซึ่ง glyph ที่ขาดก็มากบ้างน้อยบ้างแล้วแต่ฟอนต์
• หลังจากเพิ่ม glyph ที่จำเป็นสำหรับ LaTeX แล้ว ก็จำเป็นต้องเพิ่ม glyph ละตินที่เหลือด้วย มิฉะนั้นการแสดงผลบนเดสก์ท็อปก็จะแหว่งไป ซึ่งปริมาณ glyph ที่เพิ่มนั้นเยอะกว่าชุด LaTeX หลายเท่า
• การเพิ่ม glyph ละติน มีบางฟอนต์ที่ต้องวาดเพิ่มเอง ไม่สามารถหยิบยืมจากฟอนต์อื่นได้ ก็จำเป็นต้องดูขนาดของเส้นจากอักษรอังกฤษที่มี ซึ่งทำให้พบว่ามีบางฟอนต์ที่เส้นอักษรอังกฤษยังไม่สม่ำเสมอ จึงต้องนั่งปรับเส้น glyph อังกฤษเสียก่อน ได้แก่ฟอนต์ Loma ซึ่งมีการหยิบยืมไปใช้ในฟอนต์ Umpush ด้วย การแก้ครั้งนี้จึงทำให้ฟอนต์ทั้งสองได้เส้นที่สม่ำเสมอยิ่งขึ้นด้วย
• ระหว่างทดสอบ พบบั๊กในฟอนต์ Loma และ Umpush เมื่อใช้กับเอกสาร LaTeX คือสระบนและวรรณยุกต์จะเยื้องกัน ทำให้คำว่า "ที่" จะวาดไม้เอกและสระอีไม่ตรงแนวกัน ก็แก้บั๊กนี้ในฟอนต์ทั้งสองด้วย

บั๊กตัวแรกที่พบจึงไม่ใช่แมลงธรรมดา แต่เป็นผีเสื้อกระพือปีกด้วยประการฉะนี้

ยังเหลือฟอนต์ชุด Arundina ต้องทำต่ออีกครับ แล้วค่อยออกทั้งชุดพร้อมกันทีเดียว