OpenStreetMap

กิจกรรมหนึ่งที่ DD ชวนกันทำระหว่างงาน Mini-DebCamp 2010 ก็คือ การช่วยกัน edit OpenStreetMap เวลาที่ออกไปข้างนอกกัน แหม.. มีกิจกรรมให้ contribute กันไม่เว้นแม้แต่เวลาเที่ยวเลยนะครับ

OpenStreetMap เป็นโครงการร่วมกันสร้างแผนที่ถนนในเมืองต่าง ๆ ทั่วโลก แล้วเผยแพร่ภายใต้ license Creative Commons Attribution-ShareAlike 2.0 (CC-BY-SA 2.0) โดยมีแนวคิดคล้ายกับ Wikipedia เพียงแต่เครื่องมือที่ใช้จะต่างไปจากการเขียนข้อความเท่านั้น

ผมคิดว่าเป็นแนวคิดที่ดี แผนที่ต่าง ๆ ที่มีอยู่นั้น ไม่ว่าจะเปิดแค่ไหน ก็ไม่อันไหนเปิดเท่าโครงการนี้ คือให้ความสะดวกในการแก้ไขตรวจสอบกันเอง และข้อมูลที่ได้ ก็ยังเปิดกว้างให้นำไปต่อยอดได้อย่างอิสระอีกด้วย แต่แน่นอนว่าความครบถ้วนของข้อมูลย่อมขึ้นอยู่กับจำนวนผู้ร่วมทำ

ผมเอง หลังจากที่ใช้โทรศัพท์มือถือจอขาวดำที่ได้รับบริจาคมาเป็นเวลาถึง 5 ปี จนแบตเสื่อม เสาอากาศหลุด สมุดโทรศัพท์พังกลายเป็นข้อมูลขยะไปแล้ว ก็ตัดสินใจก้าวกระโดดมาซื้อโทรศัพท์แอนดรอยด์ (hTC Tattoo) ในราคา 9,900 (โดยไม่ต้องเป็นนักศึกษา) ซึ่งยังถือว่าแพงสำหรับผม แต่มันก็ลดราคามามากแล้ว จาก 14,000 เลยหยวน ๆ โดยซื้อไปเมื่อก่อนงาน Mini-DebCamp จะเริ่มเล็กน้อย เครื่องนี้มี GPS แต่ก็ยังไม่พร้อมจะเริ่มทำ OpenStreetMap กับเขา เพราะเพิ่งจะหัดใช้ smart phone ได้ไม่กี่วัน แค่รับสาย-โทรออกเป็นก็บุญโขแล้ว

หลังจากหาข้อมูลสักพัก ลองเล่น Google Map ที่มากับ Android มันก็ต้องเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต พอออกไปนอกเมืองที่ไม่มีสัญญาณ EDGE/GPRS มันก็ไร้ประโยชน์โดยสิ้นเชิง จนมาเจอ MapDroyd จาก Android Market ที่สามารถดาวน์โหลดข้อมูล OpenStreetMap มาไว้ใช้แบบออฟไลน์ได้ ดูแล้วตัวนี้น่าจะมีประโยชน์กว่า ติดแต่ว่า ข้อมูลของ OpenStreetMap มันไม่ค่อยครบถ้วน แต่นั่นไม่ใช่ปัญหา เพราะเราสามารถช่วยกันเพิ่มได้ ผมสบายใจกับอิสระเสรีในการใช้ข้อมูลมากกว่า

แล้วจะแก้ไขข้อมูลอย่างไร? หน้าแรกที่จะเริ่มศึกษาข้อมูลก็คือ OpenStreetMap Wiki โดยเริ่มที่ Beginners' Guide โดยขั้นตอนหลัก ๆ คือ: เก็บ GPS track เป็น GPX, อัปโหลด GPX, แก้ไขแผนที่, เติมข้อมูล, สั่งวาดแผนที่

ซอฟต์แวร์ที่ใช้ในแต่ละขั้นตอนนั้น มีรวบรวมรายชื่อไว้ในหน้า Software โดยสำหรับอุปกรณ์ติดตามตัวก็มีให้ทั้ง Windows Mobile, iPhone และ Android แล้วก็มีเครื่องมือแก้ไขบนเดสก์ท็อปที่น่าสนใจสองตัว คือ JOSM และ Merkaartor (มีบน Debian ทั้งสองตัว)

ในที่นี้ขอเล่าเฉพาะตัวที่ผมได้ลองใช้มา

การเก็บข้อมูลด้วยโทรศัพท์ Android มีตัวเลือกหลายตัว แต่ที่ผมใช้เป็นประจำคือ OSM Tracker for Android เพราะสามารถเก็บ track พร้อมทั้งเพิ่ม POI (point of interest) ได้อย่างสะดวก ส่วนตัวอื่น ๆ เช่น GPS Logger for Android นั้น เก็บแต่ track อย่างเดียว เพิ่ม POI ไม่ได้

การแก้ไขแผนที่ เริ่มแรกผมใช้ Merkaartor ก่อน เป็นโปรแกรมที่ใช้ Qt เป็นฐาน หน้าจอสวยงามน่าใช้ แต่ต่อมาก็ได้รับคำแนะนำจาก Paul Wise ว่า ผู้เริ่มต้นควรเริ่มจาก JOSM จะดีกว่า ตัวนี้เป็นโปรแกรม Java อาจจะกินทรัพยากรมากกว่าก็จริง แต่มีฟีเจอร์ที่เป็น killer คือ preset ที่กำหนดเป็น template ไว้สำหรับเพิ่มข้อมูลประเภทต่าง ๆ พร้อมลิงก์ไปยังเอกสารประกอบบนเว็บอย่างครบครัน ในขณะที่ Merkaartor นั้น ผู้ใช้ต้องรู้จัก tag ต่าง ๆ พอสมควร เพราะมันให้เพิ่มเองหมด ได้ฟังอย่างนี้ก็เลยลอง แรก ๆ ก็สลับไปมาระหว่างสองตัว เพราะรู้สึกว่า Merkaartor มันให้ความรู้สึกเหมือนแก้แผนที่โดยตรงมากกว่า แต่พอใช้ JOSM ไปไม่นานก็คุ้นเคย แล้วก็เลยใช้แต่ JOSM อย่างเดียวมาตลอด

ช่วงกว่าอาทิตย์ที่ผ่านมา ผมเลยกำหนดเป็นกิจวัตรประจำวัน ที่จะออกไปสำรวจและเก็บ GPS track ทุกเย็นในละแวกบ้าน ถือเป็นการบังคับให้ตัวเองออกกำลังกายไปในตัว หรือบางทีออกไปธุระที่ไหนก็จะเก็บ GPS track ไปพร้อมกันด้วย แล้วก็กลับมา edit บนเครื่องที่บ้าน (ความจริงพอมีเครื่องมือแก้ไขแบบออนไลน์บนมือถืออยู่เหมือนกัน แต่ผมมันมนุษย์ออฟไลน์ครับ ไว้ให้มีคนออกค่า EDGE ให้ก่อนค่อยทำออนไลน์ เหอ ๆ)

แผนที่ในขอนแก่น พบว่าถนนหลัก ๆ นั้นครบถ้วนพอสมควร แต่ยังขาดถนนเล็กและซอยต่าง ๆ รวมทั้งชื่อถนน ชื่อสถานที่ ก็ยังสะกดผิดเยอะ ซึ่งเห็นได้ชัดว่าน่าจะเป็นชาวต่างประเทศมาเตรียมไว้ให้ ที่ผ่านมาผมจึงทำควบคู่กัน ระหว่างการเพิ่มถนน เพิ่ม POI และแก้ไขตัวสะกดของชื่อต่าง ๆ

ขณะเดียวกัน ผมก็เคยช่วยรายงานข้อผิดพลาดใน Longdo map มาบ้าง ระหว่างนี้ไปเก็บข้อมูลที่ไหนก็เลยพลอยได้รายงานปัญหาของ Longdo ควบคู่กันไปด้วย (แต่กว่าเขาจะแก้ให้ ก็คงใช้เวลาสักหน่อย)

มาช่วยกันทำ OpenStreetMap กันเถอะ นี่เป็น open content อีกรูปแบบหนึ่งที่เราจะช่วยกันเตรียมได้ ผมเตรียมข้อมูลละแวกบ้านผม ถ้าคุณมาเที่ยวแถวบ้านผมก็ใช้ข้อมูลได้ ผมไปเที่ยวบ้านคุณก็ได้ใช้ข้อมูลของคุณ แลกเปลี่ยนกันนะครับ :-)