On Thai Old Language

ได้อ่านเกี่ยวกับภาษาไทยโบราณ ได้พูดไปบ้างใน Facebook ก็สมควรบันทึกไว้บน WWW ที่เป็นสาธารณะและสืบค้นได้ด้วย

ภาษาไทยมีการเปลี่ยนแปลงตามยุคสมัยอยู่เสมอ โดยเฉพาะในสมัยก่อนที่คนส่วนใหญ่ไม่ได้รับการศึกษา การศึกษาที่มีก็ไม่ได้เป็นระบบระเบียบ รวมทั้งท้องถิ่นต่าง ๆ ก็ไม่ได้เชื่อมโยงกันทั่วถึงอย่างทุกวันนี้ ภาษาที่ใช้ในถิ่นต่าง ๆ จึงหลากหลาย การบันทึกจดจารก็คงไม่ได้เป็นระบบแบบแผนเหมือนทุกวันนี้ แต่ความจำเป็นที่ต้องสื่อสารกันให้รู้เรื่อง ก็ทำให้ภาษายังคงมีระเบียบบางอย่างกำกับอยู่บ้าง การแปรเปลี่ยนของคำจึงเป็นการเปลี่ยนอย่างช้า ๆ ตามกาลเวลา หาใช่ด้วยความจงใจ

ได้อ่านหนังสือ วิวัฒนาการของภาษาไทย โดย ดร.ราตรี ธันวารชร สนพ. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่านได้ศึกษาเปรียบเทียบภาษาไทยสมัยสุโขทัยกับภาษากรุงเทพฯ ปัจจุบัน มีประเด็นน่าสนใจมากมาย คัดมาเพียงบางส่วนดังนี้:

พยัญชนะ ฃ ฅ

พยัญชนะ ฃ และ ฅ ปัจจุบันไม่มีที่ใช้แล้ว แม้จะมีผู้พยายามรื้อฟื้นกลับมาใช้ โดยส่วนใหญ่จะเป็น ฅ โดยใช้สะกดคำว่า ฅน แต่ทราบหรือไม่ว่าคำว่า คน นี้ ไม่เคยสะกดด้วยพยัญชนะ ฅ มาก่อนเลยในอดีต

สมัยก่อน เสียงพยัญชนะ ฃ และ ฅ น่าจะออกเสียงต่างจาก ข และ ค ที่รับมาจากภาษาบาลีผ่านทางเขมร โดย ดร. ฟังกวย ลี (李方桂) นักภาษาศาสตร์ชาวจีนที่ได้ลงพื้นที่ศึกษาภาษาตระกูลไทถิ่นต่าง ๆ ได้ให้ข้อสังเกตว่า ภาษาไทบางถิ่นยังคงออกเสียง ฃ ต่างจาก ข และ ฅ ต่างจาก ค เช่น ไทขาว, ไทลื้อ, ไทไต้คง, ไทลุงโจว และเสียง ฃ กับ ฅ เป็นเสียงภาษาไทยแท้ที่ไม่มีในบาลีสันสกฤต จึงต้องมีอักษรเติมมาช่วยเขียน (ในทำนองเดียวกับ ฎ ด บ ฝ ฟ)

ดร. ฟังกวย ลี จัดเสียงพยัญชนะทั้งสี่ดังนี้:

• ข /kh/ เสียงกัก ไม่ก้อง มีลม เกิดที่ฐานเพดานอ่อน
• ฃ /x/ เสียงเสียดแทรก ไม่ก้อง เกิดที่ฐานเพดานอ่อน
• ค /g/ เสียงกัก ก้อง เกิดที่ฐานเพดานอ่อน
• ฅ /ɣ/ เสียงเสียดแทรก ก้อง เกิดที่ฐานเพดานอ่อน

บทความจากราชบัณฑิตยสถาน อ้างถึงบทความของ ศ.ดร. คุณหญิงสุริยา รัตนกุล ว่าเสียง ฃ และ ฅ นั้น เป็นเสียงที่เกิดลึกเข้าไปหลังเพดานอ่อน คือลึกกว่า ข กับ ค ที่โคนลิ้นยังแตะแค่ที่เพดานอ่อน (ลองออกเสียงดูคงคล้ายเสียงขากเสลด)

คำที่สะกดด้วย ฃ ในสมัยสุโขทัย ได้แก่ ฃึ้น เฃ้า(ย้ายไปข้างใน) ฃุน ฃาย ฃอ(ตะขอ) ฃ้า(=ฆ่า เป็นคนละคำกับ ข้า ที่แปลว่าผู้อยู่ใต้ปกครอง) หมากฃาม(มะขาม) ฃับ(ร้อง) เฃา(ภูเขา) ฃวา แฃวน

คำที่สะกดด้วย ฅ ในสมัยสุโขทัย ได้แก่ ฅำ(เวียงคำ) ฅุ้ม แฅว ฅวาม ฅอ ฅ้อน ฅา(ขวางอยู่) ฅาบ(เวลา) ฅืน(ค่ำ)

สำหรับคำว่า เฃ้า (ย้ายไปข้างใน) นี้ ถ้าเขียนด้วย ข เป็น เข้า ในสมัยก่อนจะหมายถึงคำว่า ข้าว ของภาษาปัจจุบัน ต่อมามีการยืดเสียงสระออกเป็น ข้าว ดังนั้น เมื่อเลิกใช้ ฃ แล้วสะกด เฃ้า เป็น เข้า แทน จึงไม่กลายเป็นคำพ้องรูป

คำว่า ฃ้า (ทำให้ตาย) ก็คล้ายกัน เป็นคนละคำกับ ข้า ที่หมายถึงผู้อยู่ใต้ปกครอง พอเลิกใช้ ฃ คำนี้ก็เปลี่ยนมาสะกดด้วย ฆ เป็น ฆ่า แทน

คำว่า ฃับ จะใช้กับการขับร้อง แต่ถ้าใช้ ข สะกดเป็น ขับ จะหมายถึงการขับไล่

เสียง ฃ และ ฅ คงกลืนหายไปกับเสียง ข และ ค (ซึ่งเดิม ข กับ ค ก็ออกเสียงต่างกัน แต่ก็กลืนหายเข้าด้วยกันเหมือนกัน) แล้วก็ค่อย ๆ ใช้น้อยลง ๆ จนกระทั่งถูกตัดทิ้งไปสมัยสร้างพิมพ์ดีดแล้วปุ่มพิมพ์ดีดมีไม่พอ ทำให้ถูกยกเลิกไปกลาย ๆ

นอกจากนี้ เสียงพยัญชนะอื่น ๆ ที่เราเห็นว่าออกเสียงเหมือนกัน เช่น กลุ่ม {ณ-, หน-, น-} หรือ {อย-, ย-, ญ-}, {ฎ-, ต-} เมื่อก่อนก็ออกเสียงต่างกัน จนกระทั่งเกิดการกลืนเสียงเข้าด้วยกัน กลายเป็นภาษากรุงเทพฯ ปัจจุบัน โดยปัจจุบันมีแนวโน้มว่าเสียง ร อาจจะถูกกลืนเข้ากับเสียง ล ด้วย การกลืนเสียงเหล่านี้ทำให้เราคิดว่าพยัญชนะมีซ้ำซ้อนหลายชุด แต่ถ้าได้ศึกษาภาษาไทถิ่นต่าง ๆ โดยละเอียด จะพบว่าในบางถิ่นทุกวันนี้ก็ยังออกเสียงพยัญชนะเหล่านี้ต่างกัน เช่น กรณีเสียง ฃ ฅ ในไทขาวของเวียดนาม, เสียง ญ นาสิกในภาษาอีสาน เป็นต้น

ไม้ม้วนกับไม้มลาย

ไม่ใช่แค่พยัญชนะ สระก็มีเสียงที่ปัจจุบันซ้ำซ้อนกัน คือ ไม้ม้วนกับไม้มลาย แต่จากการศึกษาภาษาไทถิ่นต่าง ๆ พบว่าในบางถิ่นยังออกเสียงสระสองตัวนี้ต่างกัน จึงทำให้สันนิษฐานว่าภาษาไทยสมัยสุโขทัยก็อาจออกเสียงสระสองตัวนี้ต่างกันด้วย

ไม้มลายนั้น เป็นสระบาลีสันสกฤต ภาษาไททุกถิ่นจะออกเสียงเป็น ไอ /ai/ หรือ /aj/ เหมือนกันหมด แต่ไม้ม้วนไม่มีในบาลีสันสกฤต เป็นสระที่ประดิษฐ์เพิ่มเพื่อใช้แทนเสียงสระของคำไทยแท้ ภาษาไทยบางถิ่นยังคงออกเสียงต่างจากไม้มลาย เช่น ไทใหญ่ ออกเสียงเป็น /aaɯ/ (อา-อือ) ไทดำ ออกเสียงเป็น /əɯ/ (เออ-อือ) และผู้ไท ออกเสียงเป็น /ɤɤ/ (เออ)

นอกจากนี้ ยังมีการเปลี่ยนเสียงสระในลักษณะต่าง ๆ อีก เช่น:

• ญีง เป็น หญิง
• ญีน เป็น ยิน
• อย้าว เป็น เหย้า
• พู่ง เป็น พุ่ง
• เข้า เป็น ข้าว
• จี่ง เป็น จึ่ง
• แล้ เป็น ละ
• (แม่น้ำ)ของ เป็น โขง
• โนน เป็น นอน
• โสง เป็น สอง
• โอก เป็น ออก
• สูด เป็น สวด
• ช่อย เป็น ช่วย
• หลวก เป็น หลัก
• เงือน เป็น เงิน
• เถิง เป็น ถึง
• เสือก เป็น เสิก และเป็น ศึก

ซึ่งคำเหล่านี้ จะพบว่ามีหลายคำที่ภาษาถิ่นยังคงรักษาเสียงเดิมไว้ เช่น แม่ญีง, เข้า, ช่อย (ซ่อย) บางคำก็มีใช้ทั้งสองรูป เช่น เพิ่ง กับ พึ่ง

ความหมายของคำ

คำบางคำก็เพี้ยนความหมายจากเดิม เช่น:

• แกล้ง เดิมหมายถึง ตั้งใจทำ เช่น งามฎั่งแกล้งแฏ่ง หมายถึงงานเหมือนตั้งใจประดิดประดอยแต่งไว้ ปัจจุบันหมายถึง จงใจทำแบบไม่จริงใจ เช่น แกล้งทำเป็นดีด้วย
• แพ้ เดิมหมายถึง ชนะ ส่วนคำที่แปลว่า ไม่ชนะ จะใช้คำว่า พ่าย เช่น ตนกูพู่งช้างขุนสามชนตัวชื่อมาสเมืองแพ้ ขุนสามชนพ่ายหนี

ไว้เจออะไรสนุก ๆ แล้วจะมาบันทึกอีก :-)

Update (2011-02-04 16:14+0700): แก้คำอธิบายเรื่อง แกล้ง ให้ชัดเจนขึ้น