FOSS Behind my Wedding

blog นี้เป็น blog แรกที่ผมเขียนภายใต้สถานภาพ สมรส หลังจากที่ได้เข้าพิธีแต่งงานไปเมื่อวันที่ 26 ต.ค. ที่ผ่านมา (นับถึงวันที่ 25 พ.ย. ที่เขียน blog นี้ ก็ครบ 30 วันพอดี)

ชีวิตผมซึ่งอยู่กับ ซอฟต์แวร์เสรี และ โอเพนซอร์ส อยู่แล้ว ก็เป็นธรรมดาที่จะมีสิ่งนี้เข้ามาพัวพันกับงานครั้งนี้

วีดิทัศน์

เริ่มจากการเตรียมวีดิทัศน์แนะนำตัวบ่าว-สาว ผมกับเจ้าสาวช่วยกันคัดรูปถ่ายของพวกเราตั้งแต่วัยเด็กจนโต แล้วนำมาสร้างเป็นวีดิทัศน์เล่นภาพสไลด์พร้อมเพลงประกอบ

เครื่องมือแรกที่ใช้คือ dvd-slideshow ซึ่งเป็นชุด command-line สำหรับสร้างวีดิทัศน์จากแฟ้ม spec ซึ่งเป็น text file แต่ติดปัญหาว่ามันมี error message และ gen video ไม่สำเร็จ จึงได้ file Debian #750626 พร้อมเสนอแพตช์แก้ ซึ่งเริ่มมีผลในรุ่น 0.8.4.2-3 ของ Debian

นั่นเป็นการทดลองเครื่องมือก่อน แต่เมื่อเริ่มได้รูปภาพจำนวนหนึ่งมา การจะนั่งจัดเรียงภาพด้วยการ edit text file พร้อมกับเจ้าสาวซึ่งไม่ใช่นักคอมพิวเตอร์ มันก็ลำบากอยู่ จึงได้ไปหาเครื่องมือตัวอื่น จนกระทั่งพบ imagination ซึ่งเป็น GUI โดยใช้ GTK+ 2.0 ซึ่งทำให้สามารถลากจัดลำดับรูปภาพได้ พร้อมกับมี transition ที่หลากหลายกว่า

ปัญหาเกิดขึ้นเมื่อจะ gen video กลับ gen ไม่ได้ เพราะหา FFmpeg ไม่เจอ เนื่องจาก FFmpeg ได้ถูกตัดออกจาก Debian ไปแล้ว จึงได้ไปค้นบั๊กของ Debian พบ Debian #722293 ซึ่งมีผู้รายงานไว้ และได้ forward bug ไปที่ต้นน้ำ (Imagination #78) จึงตามไปคุยและเสนอแพตช์ที่ต้นน้ำ พร้อมกลับมาแปะแพตช์ไว้ที่ Debian ด้วย

ผู้พัฒนาต้นน้ำดูจะไม่กระตือรือร้นสักเท่าไรกับแพตช์ที่เสนอ หลังจากตรวจสอบไปก็พบว่า FFmpeg ยังไม่ตาย ไม่ได้เปลี่ยนชื่อเป็น libav อย่างที่ผู้ดูแลแพกเกจใน Debian และ Ubuntu พยายามจะสื่อถึงผู้ใช้ แต่ libav เป็น fork หนึ่งของ FFmpeg ซึ่งทีม Debian เลือกมาใช้แทน แต่ในดิสโทรอื่นยังคงใช้กันอยู่ และผู้ใช้ Debian/Ubuntu บางส่วนก็ต้องการกลับไปใช้ FFmpeg เหมือนเดิม (อ่าน ตัวอย่างเรื่องเล่าสถานการณ์) และมีนักพัฒนา Debian เสนอกลับเข้ามาใหม่ จนกระทั่ง ได้เข้า experimental และ sid ในที่สุด (แต่ไม่ทัน Jessie freeze จึงไม่มีใน Jessie)

อย่างไรก็ดี ในขณะที่ผมทำวีดิทัศน์ของผมอยู่นั้น Debian ไม่มี FFmpeg ทั้งใน testing และ unstable จึงได้ผลักดันแพตช์ให้ imagination กลับมาทำงานได้ โดยเพิ่มระดับความรุนแรงของ Debian #722293 จาก important เป็น grave เพื่อให้มันกลายเป็น RC bug เพราะถึงอย่างไร FFmpeg ก็จะไม่มีใน Jessie ถ้า Debian จะออก Jessie พร้อมกับ imagination ที่ต้องการ FFmpeg มันก็จะไม่สามารถ gen video ได้เลย จนในที่สุด แพตช์ก็เริ่มมีผลในรุ่น 3.0-5 ของ Debian ส่วนที่ต้นน้ำนั้น ผมเข้าใจแล้วว่าบั๊กนี้ไม่ถือว่ารุนแรงนอก Debian/Ubuntu

เป็นอันว่า กว่าผมจะเริ่มทำวีดิทัศน์ได้ ก็ได้แก้ RC bug ใน Debian ไปแล้ว 2 bug และสามารถสร้างวีดิทัศน์ได้ตามที่ต้องการ

พิมพ์ซอง

ตัวการ์ดเชิญนั้น แน่นอนว่าผมพิมพ์เองไม่ได้ ก็สั่งร้านพิมพ์ให้ แต่การพิมพ์ชื่อแขกที่จะเชิญลงที่หน้าซองนั้น จำเป็นต้องทำระบบให้เป็นอัตโนมัติสักหน่อย

ผมเริ่มจากเขียน shell script เอง โดยอ่านรายชื่อจาก text file มาสร้างแฟ้ม LaTeX ก่อนคอมไพล์เป็น PDF ทีละราย แต่นั่นทำให้จำนวนไฟล์เยอะมาก PDF 1 แฟ้มต่อแขก 1 คน

ผมจึงมองหาวิธีทำ mail merge ใน LaTeX ดู ก็พบแพกเกจ mailmerge แต่ปรากฏว่าต้องใส่รายชื่อใน LaTeX source เลย แทนที่จะแยกออกมาข้างนอกต่างหาก กลายเป็นว่า PDF ไฟล์เดียวมีซองของแขกทุกคน ทำให้เพิ่มแขกที่จะเชิญทีละกลุ่มได้ลำบาก (คุณนึกออกไหม? เวลาที่นึกได้ว่าควรเชิญญาติคนนั้นเพิ่ม เพื่อนคนนู้นทวงการ์ดเชิญ เพื่อนที่ได้การ์ดแนะนำว่าควรเชิญคนนั้นคนนี้เพิ่มอีก ฯลฯ ผมจึงต้องเตรียมพร้อมที่จะพิมพ์ซองเพิ่มได้ตลอดเวลา)

จนกระทั่งพบแพกเกจ textmerg ที่ตอบโจทย์ของผม เพราะสามารถทำ master file ของซองเอาไว้ แล้วจัดการรายชื่อแขกในแฟ้มภายนอกต่างหาก จากนั้นสั่งคอมไพล์และจัดพิมพ์ซองทีละกลุ่ม หนึ่งกลุ่มหนึ่งไฟล์ ทำให้จำนวนไฟล์ไม่เยอะเกินไป และสามารถคัดแยกได้สะดวก ว่ากลุ่มไหนพิมพ์ซองไปบ้างแล้ว กลุ่มไหนยังไม่พิมพ์

สำหรับ LaTeX ไม่พบบั๊กอะไรครับ ใช้งานได้ราบรื่นดี รายละเอียดการใช้งานสามารถศึกษาจากเอกสารของแพกเกจได้ไม่ยาก (บน Debian ก็แค่สั่ง texdoc ชื่อแพกเกจ บนเทอร์มินัล) หรือถ้ามีเวลา ผมอาจจะเขียนวิธีการในภายหลัง

นั่นคือการใช้ FOSS ในการเตรียมงานแต่งงานของผมครับ ผ่านมาได้ด้วยดี ก็บันทึกไว้เป็นกรณีศึกษาเสียหน่อย :-)